Սինտոիզմ
Սինտոիզմ («սինտո», թարգ.՝ «աստվածների ուղի»), ճապոնական հնագույն կրոնը։ Սինտոիզմի դիցարանը բաղկացած է բազմաթիվ աստվածներից և հոգիներից: Դիցարանը գլխավորում է արևի աստվածուհի Ան մատրասուն, որից սկիզբ է առնում ճապոնիայի կայսրի տոհմաբանությունը:
1868 թվականին սինտոիզմը ճանաչվել է ճապոնիայի պետական կրոն: 1947 թվականին սահմանադրությանբ այն հավասարվեց Ճապոնիայի մյուս պաշտամունքներին և այսպիսով դադարեց պետական կրոն լինելուց:
Ի տարբերություն համաշխարհային կրոնների, սինտոիզմը չունի որևէ հիմնադիր անձ, գլխավոր ուսուցիչ, օրենսդիր և հեղինակություն։ Սինտոիստները երկրպագում են բազմաթիվ աստվածությունների (կամիներ), որոնք ծնունդ են այն ժամանակների, երբ մարդիկ երկրպագում էին բնության կույր ուժերին, հավատում տանը և գետերում, սարերում ծառերի մեջ բնակվող այլ ոգիների գոյությանը։ Սինտոիզմը ուսուցանում է գլխավորապես նախնիների պաշտամունք և բնության երկրպագում։ Սինտոիզմը չունի այլ պատվիրաններ, բացի մաքրություն պահպանելու և իրերի բնական կարգին հետևելու առօրյա հանձնարարականներից։ Այն ունի բարոյականության մի ընդհանուր կանոն. «Վարվիր բնության օրենքների համաձայն, պահպանելով հանդերձ հասարակական օրենքները»։ Սինտոիստական պաշտանմունքի մեջ շատ բան է պահպանվել նախնադարյան շամանական կախարդական ծեսերից, որոնք Ճապոնիայի տարբեր շրջաններում տարբեր են եղել։ Գոյության հազարամյակների ընթացքում սինտոիզմը կրել է բուդդայականության, կոնֆուցիանականության և այլ դավանանքների ազդեցությունը։ Այդ պատճառով սինտոիզմում չկա ոչ մի միասնական դավանաբանական ուսմունք։ Թեև երկարամյա պատմության ընթացքում ձևավորվել են որոշակի հատկանշական գծեր, որոնցով այդ կրոնը տարբերվում է մյուսներից։
Սինտոիզմը ճապոնական ժամանակագրություններում
Սինտոյականության մասին մենք տեղեկություններ ենք գտնում «Կոձիկի» («Հին ժամանակների գրառումներ», 712 թ) և «Նիհոնգի» («Ճապոնիայի տարեգրություններ», 720 թ) ճապոնական աղբյուրներում։
Ճապոնական ժամանակագրությունները հավաստում են, որ ի սկզբանե աշխարհում քաոս է տիրել, բայց հետո ամեն ինչ կարգավորվել է` երկինքը զատվել է երկրից, առանձնացել են արական և իգական տարրերը. առաջինն ի դեմս Իձանամի դիցուհու, երկրորդը նրա ամուսնու` Իձանագիի։ Նրանցից ծնվել են արևի դիցուհի Ամատերասուն, լուսնի աստված Ցուկիյոմին և քամու ու ջրի աստված Սուսանոոն։ Ամատերասուն և Սուսանոոն պայքարում են իրար դեմ։ Հաղթում և երկնքում է մնում Ամատերասուն, իսկ Սուսանոոն արտաքսվում է Իձումո երկիր` գետնի վրա։ Սուսանոոյի որդի Օկունինուսին դառնում է Իձումոյի տիրակալը։ Ամատերասուն չի հաշտվել այդ բանի հետ և ստիպել է Օկունինուսիին կառավարումը հանձնել իր թոռանը` Նինիգիին։ Նինիձին իջնում է երկնքից և անցնում Իձումո պետության կառավարմանը։ Ի նշան իշխանության, նրան հանձնել են երեք սուրբ առարկա` հայելի (աստվածայնության խորհրդանիշ), սուր (հզորության խորհրդանիշ) և հասպիս (հպատակների հավատարմության խորհրդանիշ)։ Նինիգիից սերվել է Զիմու Տենոն (տենո տիտղոսը նշանակում է «Գերագույն տիրակալ»)` Ճապոնիայի առասպելական առաջին տիրակալը, որը սկզբնավորել է ճապոնական կայսրերի` միկադոների դինաստիան։ Հայելին, սուրն ու հասպիսն այն վաղեմի ժամանակներից մնում են որպես ճապոնական կայսերական տան խորհրդանիշներ։
Սինտոիզմի հինգ կոնցեպցիաները
Սինտոյականությունը ճապոնացիների մեջ հատուկ հայացք է ձևավորել իրերի աշխարհի, բնության, փոխհարաբերությունների նկատմամբ։ Այդ հայացքը հիմնվում է հինգ կոնցեպցիաների վրա։
- Առաջին կոնցեպցիան հավաստում է, որ ամենայն գոյ արդյունք է աշխարհի ինքնազարգացման. աշխարհը ստեղծվել է ինքնին, այն հրաշալի է ու կատարյալ։ Կեցության կարգավորիչ ուժը, սինտոյի ուսմունքի համաձայն, բխում է բուն աշխարհից, այլ ոչ թե ինչ-որ գերագույն էակից։
- Երկրորդ կոնցեպցիան ընդգծում է կյանքի ուժը։ Դիցաբանության համաձայն, առաջին անգամ սեռական մերձեցումը եղել է աստվածների միջև։ Այդ պատճառով էլ սեռամոլությունն ու բարոյական մեղքը երբեք չեն շաղկապվել ճապոնացիների գիտակցության մեջ։
- Երրորդ կոնցեպցիան հաստատում է բնության և պատմության միասնությունը։ Աշխարհի նկատմամբ սինտոյական հայացքում չկա բաժանում շնչավորի և անշունչի. սինտոյի հետևորդի համար շնչավոր է ամեն ինչ` և՛ կենդանիները, և՛ բույսերը, և՛ իրերը, ամենայն բնականի մեջ և հենց մարդու մեջ ապրում է կամին։ Ոմանք համարում են, որ կամի են հենց մարդիկ, կամ, ավելի ճիշտ, կամիները բնակվում են նրանց մեջ, կամ էլ, վերջին հաշվով, նրանք կարող են հետագայում կամի դառնալ և այլն։ Սինտոյի համաձայն, կամիների աշխարհը հանդերձյալ կացարան չէ, որը մարդկանց աշխարհից տարբեր է։ Կամիները միավորված են մարդկանց հետ, ուստի պետք չէ, որ մարդիկ փրկություն որոնեն մի այլ աշխարհում։ Ըստ սինտոյի, փրկությունն ապահովվում է ամենօրյա կամիներին միաձուլվելու միջոցով։
- Չորրորդ կոնցեպցիան կապված է բազմաստվածության հետ։ Սինտոն ծնունդ է առել բնության տեղական պաշտամունքներից, տեղի, տոհմային ու ցեղային աստվածություններին երկրպագելուց։ Սինտոյի նախնադարյան շամանական ու հմայական ծեսերը որոշակիորեն միատեսակ դարձան միայն 5-6-րդ դարերից ի վեր, երբ արքունիքը սկսեց վերահսկել սինտոյական տաճարների գործունեությունը։ 8-րդ դարի սկզբին արքունիքում ստեղծվեց սինտոյի գործերի հատուկ դեպարտամենտ, իսկ 10-րդ դարում կազմվեց սինտոյի աստվածների ցուցակը (այն ժամանակ սինտոյի պանթեոնում կար 3132 աստված)։ Հետագայում նրանց թիվը զգալիորեն ավելացավ։
- Հինգերորդ կոնցեպցիան կապված է ազգային հոգեբանական հիմքի հետ։ Համաձայն այդ կոնցեպցիայի, սինտոյի աստվածները, կամիները, ծնունդ են տվել ոչ թե առհասարակ մարդկանց, այլ միայն ճապոնացիներին։ Այդ պատճառով կյանքի առաջին իսկ տարիներից ճապոնացու գիտակցության մեջ արմատավորվում է այն գաղափարը, որ նա պատկանում է սինտոյին։ Այստեղից բխում էեն վարքի կարգավորման երկու կարևորագույն գործոն։ Նախ, այն պնդումը, որ կամիները ամենասերտ ձևով կապված են միայն ճապոնական ազգի հետ, երկրորդ, սինտոյական այն տեսակետը, թե ծիծաղելի է, երբ օտարերկրացին երկրպագում է կամիին և դավանում սինտո. ոչ ճապոնացու նմանօրինակ վարքը ընկալվում է իբրև անհեթեթություն։ Դրա հետ մեկտեղ, սինտոն ճապոնացիներին հետ չի պահում ցանկացած այլ կրոն դավանելուց։
Ծիսակատարությունների բնույթը
Սինտոյի պաշտամունքային գործողությունը որոշակի տաճարի աստվածության երկրպագումն է, որը, ըստ էության, կապ չունի մյուս տաճարների հետ։ Սինտոյական տաճարների ծեսերի նպատակը տեղական աստվածությանը բերկրանք պատճառելն է։ Արարողությունների պարզությունը, որ մարդկանցից պահանջում է սոսկ նվիրաբերումներ և ծիսական ամենահասարակ գործողություններ, հարյուրամյակների ընթացքում սինտոյի կայունության կարևորագույն պատճառն են։
Տաճարում կատարվում են տարբեր կարգի ժամերգություններ։ Հավատացյալները կանգնում են բեմի առջև, որևէ մետաղադրամ գցում հատուկ վանդակավոր արկղի մեջ, խոնարհվում, մի քանի անգամ ծափ տալիս և արտասանում աղոթքի խոսքեր։ Տաճարը կազմակերպում է նաև զանազան տոնահանդեսներ։
Այսպես, մացուրի տոնը կազմակերպվում է տարին մեկ, իսկ որոշ տաճարներում` երկու անգամ։ Սովորաբար այդ տոնը կապված է գյուղատնտեսական աշխատանքներ սկսելու, բերքահավաքի, ինչպես նաև տաճարի կամ տեղական աստվածության պատմության որևէ հիշարժան տարեթվի հետ։ Տոնը նշվում է շատ շքեղորեն։ Տաճարի սպասավորները դրա մասին տեղեկացնում են ոչ միայն առհասարակ տաճարն այցելողներին, այլև ամբողջ շրջանին։ Մացուրի տոները հավաքում են անհամար թվով մարդկանց։
Տաճարների կառուցվածքը
Թեև աստվածությունների պաշտամունքում միասնություն չկա, սինտոյական տաճարների կառուցվածքը, այնուամենայնիվ, միակերպ է։ Յուրաքանչյուր տաճարի հիմքը հոնդենն է (սրբարանը), որտեղ պահվում է սինտայը (սրբությունը, աստվածությունը)։ Հոնդենին հարում է հայդենը` աղոթարանը։ Տաճարներում չկան աստվածների պատկերներ, սակայն որոշ տաճարներ զարգացված են առյուծների կամ այլ կենդանիների նկարներով։ Ինարիի տաճարներում կան աղվեսների, Հիեի տաճարներում` կապիկների, Կասուգայի տաճարներում` եղջերուների պատկերներ։ Այդ կենդանիները համարվում են համապատասխան աստվածությունների պատգամաբերներ։ Այս ամենը վկայում է սինտոյի կապը ժողովրդական յուրահատուկ հավատալիքների հետ։
Տարածել 
Տարածել 
