Ջայնիզմ

 

Ջաինիզմը պնդում է, որ յուրաքանչյուր էակ անհատ և հավերժական հոգի է։ Երբ հոգին դառնում է ամբողջովին զերծ սանսարայից, այն կարող է հասնել աստվածային գիտակցության։

 

Ջաինիզմի հետևորդները կոչվում են Ջաիներ։ Ջաինիզմում ամենաբարձր աստիճանն է Ջինան «հաղթող»։ Այս տիտղոսը շնորհվում է կրոնական ուսուցիչներին, որոնք հասել են Դհարմային և զերծ են սանսարայից։ Ջաիները հետևում են 24 հատուկ Ջինաների ուսմունքներին, որոնք հայտնի են որպես տիրտհանկարներ (հատման ստեղծողներ», «Նրանք, ովքեր հայտնաբերել և մատնանշել են ճանապարհը դեպի փրկություն »)։ Ավանդաբար ենթադրվում է, որ 24-րդ և վերջին տիրտհանկարն էր Շրի Մահավիրը («մեծ հերոս», ով համարվում է ժամանակակից Ջաինիզմի հիմնադիրը), ով ապրել է 599 մինչև 527 մ.թ.ա.։ Իսկ առաջինը՝ մեծ արքա Ռիշաբհան, ով ապրել է այն օրերում, երբ մարդիկ չգիտեին գրել ու հաշվել։

 

Ջաինիզմը խրախուսում է հոգևոր զարգացումը իմաստության ու ինքնակառավարման միջոցով։ Ջաինիզմի նպատակն է մարդկային հոգու իրական բացահայտումը։ Կատարյալ ընկալումը, կատարյալ գիտելիքը և կատարյալ վարքագիծը, որոնք հայտնի են որպես «Ջաինիզմի երեք գանձեր» ճանապարհն են դեպի մարդու հոգու ազատում սանսարայից։

Ջաինիզմը պնդում է, որ տիեզերքը և Դհարման անսահմանափակ են, առանց վերջի և սկզբի։ Սակայն, տիեզերքում տեղի են ունենում որոշ փոփոխություններ։ Սանսարինայի հոգին (աշխարհիկ մարդ), տարբեր ձևերով է հանդես գալիս կյանքի ընթացքում ժամանակի ճանապարհորդության մեջ։ Մարդը, «ոչ մարդը» (կենդանիներ, միջատներ, բույսերի և այլն), գերմարդը (աստվածները և կիսաստվածները) և Դժոխքի էակները - Սանսարինայի հոգու չորս մակրոտեսակներն են։

Ջաինիզմի ուսմունքի մեկ այլ կարևոր բնորոշ գծերից է հոգեկան վարքագծի նորմերը։ Գոյություն ունեն հինգ հիմնարար բարոյական սկզբունքներ որոնք պետք է կատարեն Ջաիները։ Սկզբունքների կատարման խստությունը, կախված է նրանից, թե ով է Ջաին - հոգևորական թե աշխարհիկ մարդ։

 

Դրանք են.

 

Ջիաները հավատում են, որ ճշմարիտ գիտելիքը (Դհարման), հանգեց և նորից հայտնվեց ողջ պատմության ընթացքում։ Նրանք, ովքեր նորից են բացում Դհարման կոչվում են տիրտհանկարներ։ Տիրտհանկար բառացիորեն նշանակում է «հատման ստեղծող»։ Ջիաները, ինչպես Բուդդիստները անձի զտման գործընթացը համեմատում են կատաղի գետը անցնելու հետ - որը պահանջում է համբերություն ու զգուշություն։ «Հատում ստեղծողները» արդեն անցել են գետը, և կարող են ուղղորդել ուրիշներին։ Նրանք նաև կոչվում են «հաղթողներ», քանի որ նրանք ձեռք են բերել ազատությունը սեփական ջանքերով։

 

Ինչպես բուդդայականությունում, այնպես էլ այստեղ Ջաինական Դհարմայի հիմնական նպատակն է ազատվել կարմայի բացասական ազդեցությունից մտավորը ու ֆիզիկականը մաքրելու միջոցով։ Այս գործընթացը, հանգեցնելով ազատությանը, ուղեկցվում է ներքին խաղաղության ձեռքբերմամբ։

 

Հոգին մաքրվելուց հետո, տիտհանկարները դառնում են ամենագետ և օրինակելի նմուշ։ Նրանք դասվում են աստվածների շարքին, և կոչվել են Բհագավաններ (օրինակ Բհագավան Ռիշաբհա, Բհագավան Պառշվա, և այլն)։

 

Գոյություն ունեին 24 Տիտհանկարաներ է, ովքեր ապրել են այսպես կոչված, «մեր դարում»։ Վերջին երկու տիտհանկարաները- Պառշվան և Մահավիրան - իրական պատմական գործիչներ էին՝ նրանց գոյության փաստերը արձանագրվել են գրավոր։

 

Մահավիրան ստեղծել է համայնք բաղկացած չորս մասից՝ ճգնավորներից, միանձնուհիներից, հասարակ տղամարդկանցից և կանանցից։

Ջաինիզմի էթիկական չափանիշները ասում են նրա հետևորդներին լինել ճշմարտացի, ազնիվ, ժուժկալ գործերի բառերի ու մտքերի մեջ, մոռանալ երկրային հետաքրքրությունները և առաջին հերթին`   խստորեն պահպանել ահիմսան - չվնասել կենդանի էակներին։

 

Մահավիրը պահանջում էր, իր աշակերտներից հետևել երեք սկզբունքների (տրիրանտայի երեք գանձերի) առաջին՝ - հավատք դեպի Վարդհաման-Մահավիրա, երկրորդը`   - ներթափանցումը ուսմունքի իմաստի մեջ, և Երրորդ սկզբունքը`   - ճիշտ վարքագիծն է։ Աշխարհիկ մարդիկ պարտավոր են հետևել միայն բարոյականության նորմերին։ Վարդապետները նաև ձգտում էին հասնել ասկետիզմի խիստ իդեալին։ Ջաինիզնի ասկետիզմը ավելի խիստ է քան Հնդկաստանի մյուս կրոններում։ Ջաինական Վարդապետը չպետք է երկար ապրի մի տեղում։ Կուսակրոնը պետք է թափառի ամբողջ երկրով պարզ հագուստով կամ ամբողջովին մերկ։ Վարդապետներին արգելվում էր մազեր ունենալ, և նրանք պետք է ոչ թե պարզապես կտրեին, այլև արմատախիլ անեին։

 

Ջաինի համար ամենամեծ մեղքը - Հինսան է կենդանի էակներին վնասելը։ Ուղղափառ Ջաինը քամում է խմելու ջուրը, որ այնտեղ ոչ մի կենդանի էակ չհայտնվի, հատուկ ցախավելով ավլում է իր ճանապարհը, որ ոչ մի մրջյունի կամ ճիճվի չճզմի։ Ջաինին խստիվ արգելվում է տեղափոխել կամ անել մի բան գիշերը, որովհետև մթության մեջ նա կարող է անզգուշորեն վնաս հասցնել կենդանի արարածին։ Այսպիսի չափազանց խստակյաց պրակտիկան պատճառներից մեկն էր այս կրոնի թույլ տարածմանը իր գոյության առաջին դարում։

 

Ջաինիզմի գրականության հիմքն է Շվետամբարների կանոնը, որը Ջաինիզմի ուղղություններից մեկն էր, կազմվել է 4-րդ դարի վերջում մ.թ.ա., և ձեռք է բերել վերջնական տեսք 10 - 11 դդ:

Ավելի ուղղափառ Դիգամբարաները ընդունում են կանոնի միայն հնագույն մասը։ Ոչ կանոնական գրականության մեջ կարևորագույն աշխատանքները պատկանում են Ումաշվատիին (4 - 5 դդ) նրա ամենահայտնի ուսմունքն է "Յոգաշաստրան"։

 

Թամիլական Ջաինները որպես սուրբ գիրք համարում են Տիրուկուլարը, սակայն հեղինակի կրոնական պատկանելիություն հարցը մնում է վեճի թեմա։