Սողոմոն Թեհլերյան

1913թ. մեկնել է Եվրոպա՝ ուսումը շարունակելու, սակայն Առաջին համաշխարհային պատերազմի (1914-1918թթ.) սկսվելուց հետո վերադարձել է Հայաստան: Մեկնել է ռազմաճակատ, կռվել Անդրանիկի ջոկատում: 1918թ. վիրավորվել է, տեղափոխվել Թիֆլիս: 

 

1919թ. մեկնել է Հյուսիսային Կովկաս, ապա՝ Կոստանդնուպոլիս: 1919-1920թթ. Կոստանդնուպոլսում տեղի է ունեցել երիտթուրքերի դատավարությունը: Հայերի տեղահանության ու ցեղասպանության գլխավոր կազմակերպիչներին, այդ թվում՝ ներքին գործերի նախարար Թալեաթ փաշային հեռակա դատապարտել են մահվան: 

 

Շահան Նաթալիի նախաձեռնությամբ ստեղծվել է «Նեմեսիս» ահաբեկչական գործողության ծրագիրը, որը կարճ ժամանակամիջոցում իրագործել են Սողոմոն Թեհլերյանը, Արշավիր Շիրակյանը, Արամ Երկանյանը, Միսաք Թոռլաքյանը, Պետրոս Տեր-Պողոսյանը, Արտաշես Գևորգյանը և Ստեփան Ծաղիկյանը:

 

Որոշելով վրեժխնդիր լինել Թալեաթից՝ Թեհլերյանը որոնել է նրան մի քանի երկրում և վերջապես հայտնաբերել Բեռլինում: 1921թ.-ի մարտի 15-ի առավոտյան Թեհլերյանը փողոցում դիմահար կրակոցով սպանել է Թալեաթին և հանձնվել ոստիկանությանը: Դատավարության ընթացքում բացատրել է իր արարքի դրդապատճառը, մերկացրել երիտթուրքերի հանցավոր քաղաքականությունը: 

 

Գերմանացի հասարակական և հոգևոր գործիչ Յոհաննես Լեփսիուսը`   որպես վկա,  մերկացրել է երիտթուրքերին և նրանց պարագլուխներին: Դատավարությունն, ըստ էության, վերածվել է Թալեաթի և Մեծ եղեռնի մյուս կազմակերպիչների դատի:

 

Եվրոպայի առաջադեմ հասարակայնության ճնշմամբ Բեռլինի դատարանն արդարացրել է 25-ամյա Սողոմոնին և հենց դատարանի  դահլիճից ազատ արձակել, իսկ գերմանական մամուլը պահանջել է դատ հարուցել Թուրքիայում 1912-1915թթ. Գերմանիայի դեսպան Հանս Վանգենհայմի դեմ հայերի կոտորածների ժամանակ նրա  հանցավոր լռության համար:

 

Ազատվելուց որոշ ժամանակ անց Թեհլերյանը մեկնել է Հարավսլավիա`   Բելգրադ, ապա ԱՄՆ՝ Սան Ֆրանցիսկո: Երևանում դրվել է Թեհլերյանի կիսանդրին, Սան Ֆրանցիսկոյում`   մահարձանը: