Յատրոֆա

Յատրոֆան Մոլոչայի ընտանիքի ներկայացուցիչ է, դրանք ծառեր են, թփեր և բազմամյա բույսեր, որոնք պարունակում են կաթնանման հյութ:

Այն տարածված է Ամերիկայի և Աֆրիկայի արևադարձային գոտիներում: Jatropha անվանումն առաջացել է հունական Jatrys — բժիշկ և tropha — կերակուր բառերից:

Սա իր անսովորությամբ հիանալի բույս է, որն ունի շշաձև ցողուն, որը անբողջ ձմեռ մերկ է, իսկ վաղ գարնանը նետում է հովանոցաձև ծաղկատու ` մանր կարմիր ծաղիկներով: Ավելի ուշ երկար ցողունի վրա աճում են տերևները :

Խոշոր Յատրոֆան թանկարժեք բույս է, սակայն նրա խնամքը դժվար չէ: Նա ծաղկում է կանոնավոր կերպով ` երկար ոտիկների վրա հովանոցաձև ծաղկեպսակով: Հաճախ ծաղկումը սկսում է մինչև տերևների ի հայտ գալը, հետո հայտնվում են լայնաթաթ տերևները երկար ցողունների վրա, որոնք հասնում են 10-20սմ:

Տեսակները

Ճեղքված Յատրոֆա (Jatropha multifida)

Ոչ մեծ թուփ է, որը հասնում է 2-3 մետր բարձրության, ծածկված է գեղեցիկ տերևներով, որոնք բաժանված են 7-11 մասերի` մինչև 30 սմ տրամագծով: Տերևները մուգ կանաչ են, թեթևակի կապտավուն երանգով և ավելի բաց գույնի կենտրոնով: Ժամանակի ընթացքում նրանք թափվում են` մերկացնելով ցողունի ստորին մասը: Երիտասարդ բույսը հիշեցնում է երիտասարդ արմավենի և շատ դեկորատիվ տեսք ունի:

Ճեղքված Յատրոֆայի ծաղիկները պայծառ են, հավաքված են հովանոցաձև ծաղկեպսակում: Արևադարձային պայմաննեորում Յատրոֆան կլոր տարին ծաղկում է, հատկապես տարվա շոգ ամիսներին: Ծաղկելուց հետո առաջանում են դեղին եռանիստ պտուղներ մոտավորապես 2,5սմ երկարությամբ, որի ներսում սպիտակ ճարպային պտղամիսն է շագանակագույն , 1սմ երկարությամբ երեք կորիզներով:

Բույսի բոլոր մասերը թունավոր են: Յատրոֆայի հյուսվածքների վնասվածքից առաջանում է կիսաթափանցիկ հեղուկ, որը կարող է գրգռել մաշկը:

Հոդատապային Յատրոֆա (Jatropha podagrica)

Սուկուլենտ, տերևաթափ թփեր են, պալարանման հաստացած ցողունով: Հոդատապային Յատրոֆան տարբերվում է իր յուրօրինակ ցողունով` հաստ հիմքով և նեղացած վերին մասով: Աճի նման տեսակը հատուկ է քարքարոտ տեղանքին, որտեղ հնարավորություն չկա ձևավորել ստորգետնյա օրգաններ, պահեստավորված խոնավություն, այդ պատճառով ջուրը հավաքվում է ցողունի հաստացած ստորին մասում:

Հոդատապային Յատրոֆան ունի ևս մեկ առանձնահատկություն: Ցողունները ամրացված են ոչ թե տերևի ծայրին, այլ տերևի մեջտեղին մոտ: Բույսի բարձրությունը հասնում է 50-70 սմ: Տերևները թաթանման են, կլոր և հասնում են 15-18 սմ տրամագծի: Նրանց գույնը կախված է տարիքից` երիտասարդները մուգ կանաչ և փայլուն են, տարիքի հետ գույնը բացվում է: Իսկ հասնելով ամենամեծ չափսի ` մգանում են և դառնում անփայլ: Տերևի ներքին մասը և ցողունը բաց գույնի են և ծածկված են գորշ նստվածքով: Բարդ հովհանոցաձև ծաղկեբույլը հայտնվում է անմիջապես աճման կետից: Սկզբում երևում են համեստ կոկոնները և տեսանելի են միայն ամենախոշորները: Նրանք դանդաղ են հասունանում և հասնելով տերևների հասակին` աճը արագանում է: Կոկոնները գույն են ստանում և բացվում են կորալա-կարմիր ծաղիկները` 1սմ տրամագծով: Ծաղիկները հոտ չունեն: Մի հովանոցի վրա կարելի է տեսնել արական և իգական ծաղիկներ: Արական ծաղիկները դիմանում են մեկ օր, բայց անմիջապես հետո նորն է ծաղկում: Մեկ հովանոցի ծաղկումը տևում է մոտ մեկ շաբաթ:Բնական պայմաներում Յատրոֆան ծաղկում է տարվա տաք եղանակներին:

Խնամք և լուսավորություն: Յատրոֆան գերադասում է լուսավոր, արևոտ, բայց ոչ անմիջապես արևի ճառագայթների տակ: Գերադասելի են արևմտյան և արևելյան պատուհանները:
Ջերմաստիճանը: Լավագույնը ամառը օդի ջերմաստիճանը 18–22°C, ձմռանը 14–16°C: Ձմռանը բույսը կարելի պահել տնային պայմաներում Յատրֆայի խնամքը հեշտացնելու համար:
Օդի խոնավությունը: Յատրոֆան առանձնապես կարիք չունի ցողելու և լավ է տանում չոր օդը: Ժամանակ առ ժամանակ բույսի տերևները արժե խոնավ շորով սրբել:
Ջրելը: Յատրոֆան գերադասում է չափավոր ջրում ամռանն ու գարնանը: Ջրում են հողի վերին շերտի չորանալու դեպքում: Շատ ջրվելու դեպքում բույսը կարող է փտել: Ձմռանը ջրելը պակասեցվում է: Եթե Յատրոֆան աշնանը կամ ձմռանը տերևաթափ է լինում , ջրելը դադարեցվում է: Նորմալ սկսում են ջրել բողբոջներ երևալուց հետո:
Պարարտացում: Գարնանն ու ամռանը յատրոֆային պարարտեցնում են ամիսը մեկ անգամ կակտուսների համար նախատեսված պարարտանյութերով:
Տեղափոխումը: Յատրոֆային տեղափոխում են 2-3 տարին մեկ գարնանը: Բույսը կարիք ունի լայն և ոչ խորը թաղարի, լավ դրենաժի:
Բազմացումը: Յատրոֆան բազմացնում են սերմերով կամ կտրոններով, բայց սերմերը վերցնելը դժվար է, քանի որ նրանք արագ կորցնում են ծլունակությունը:
Հիվանդություներն ու վնասատուները: Եթե փտում են արմատները և բույսը մահանում է, նշանակում է գերջրում է տեղի ունեցել: Հարկավոր է պակասեցնել ջրելու հաճախականությունը: Եթե տերևների դեղնում են ու թափվում, նշանակում է, որ բույսը վարակվել է սարդոստայնային տիզով: Հարկավոր է բույսը 2-3 անգամ ցողել գոլ ջրով: Ուժեղ վարակի դեպքում անհրաժեշտ է մշակել ինսեկտիցիդով: Բույսը դեֆորմացվում է և ծաղիկները թափում են, ուրեմն վարակվել է տրիպսով: Անհրաժեշտ է լվալ բույսը տաք ցնցուղով և մշակել ինսեկտիցիդի լուծույթով: Աճի դանդաղման պարագայում տեղի է ունեցել գերպարարտացում: Հարկավոր է պարարտացնել զգուշ, նախօրոք հողը խոնավեցնելուց հետո: Տերևների գունաթափման և թոռոմելու դեպքում պատճառը ջրելու ջրի ցածր ջերմաստիճանն է: Արժե բույսը ջրել մի փոքր գոլ ջրով:

Աղբյուր` Ankakh.com