Չիչխան դժնիկանման

Չիչխան դժնիկանմանը (Облепиха крушиновидная, Hippophaë rhamnoides, հայկական տարանունները - ափռի, ծովափուշ, ձիափշատ, ձիափուշ, ձորի փուշ) Փշատազգիների ընտանիքին պատկանող, 0,5-3,5 մ բարձրության, խոշոր, փշոտ թուփ է, երբեմն էլ ծառ:

Մատղաշ ընձյուղներն արծաթագույն են, իսկ հետագայում դառնում են գորշ ժանգագույն: Տերևները հերթադիր են, պարզ, երկար, նշտարաձև, ամբողջաեզր: Բույսը երկտուն է, ծաղիկները միասեռ, պարզ, շատ մանր, դեղին: Պտուղները մսալի են, հարթ, փայլուն, նարնջագույն, Ճյուղերին կպած: Սերմերը ձվաձև են, հաճախ սև գույնի: Ծաղկում է ապրիլ-մայիս, իսկ պտուղները հասունանում են սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին, թփի վրա մնալով մինչև գարուն: Աճում է հիմնականում խոնավ տեղերում, գետափերին, ճահճուտներում, հաճախ տալով անանցանելի բուսուտներ: Մեզ մոտ հիմնականում հանդիպում է Աբովյանի, Իջևանի, Սևանի, Մեղրու, Գորիսի, Սիսիանի, Կիրովականի և այլ շրջաններում: Չիչխանը ծաղկում և պտղակալում է ամեն տարի, միշտ էլ տալով առատ բերք: Բավականաչափ ցրտադիմացկուն է, լուսասեր, կայուն՝ շոգերի նկատմամբ, իսկ հողի նկատմամբ առանձնապես պահանջկոտ չէ: Բազմանում է սերմերով, վեգետատիվ եղանակով և մերձարմատային շյուղերով: Արմատների վրա բազմանում են մեծ քանակությամբ ազոտային բակտերիաներ: «Հիպպոս» անունը հունարեն նշանակում է ձի, իսկ «ֆաոս»՝փայլ, ելնելով այն բանից, որ Հին Հունաստանում բույսով սնում և բուժում էին ձիերին, որի հետևանքով ձիու մազերը ստանում էին գեղեցիկ փայլ :

Քիմիական բաղադրությունը

Թարմ, հասուն պտուղները պարունակում են 83,6-86,4% ջուր, մինչև 9% ճարպայուղ, 900մգ% С վիտամին, 11 մգ% А վիտամին, 0,28% В, վիտամին, 0,56մգ% В2 վիտամին, 0,79մգ% վիտամին, 14,3մգ% E վիտամին, ֆոլաթթու, խնձորաթթու, գինեթթու, շաքար, լինոլաթթվային, օլեինաթթվային և պալմիտինաթթվային գլիցերիդներ: Սերմերի մեջ պարունակվում է մինչև 12% յուղ, կարոտին, ստկոֆերոլ, տերևներում մինչև 10%դաբաղանյութեր, С վիտամին, ֆիտոնցիդներ, ֆլավոնոիդներ, քիմիական տարրերից՝ երկաթ, բոր, մանգան: Կեղևում հայտնաբերվել է սերոտոնին և ալկալոիդ հիպոֆեին: